Die afgelope Wes-en Suidkaapse Sinode se besluite hou ernstige implikasies vir die NG Kerk in. Ek verwys spesifiek na die volgende punte:

1. Die sinode handhaaf die oortuiging dat die Belydenis van Belhar in ooreenstemming is met die Woord van God en as belydenisskrif in die NG Kerk opgeneem moet word, ingevolge die 2011 besluit van hierdie sinode en die 2011 besluit van die Algemene Sinode.

Dit is binne die sinode se reg om te besluit dat die Belydenis van Belhar ooreenstem met die Woord van God. Die probleem is egter dat daar enstige besware geopper is deur besorgde lidmate waar duidelik aangetoon word dat die Belydenis van Belhar nie ooreenstem met die Woord van God nie, en dat dit veral nie geskik is as belydenisskrif nie. Alhoewel daar derduisende woorde geskryf is om die belydenis aan gemeentes te verkoop is die grondliggende besware teen die belydenis van Belhar nie aangespreek nie. Daar is dus by lidmate ‘n gevoel van verraad teen hulle, omdat hulle geldige teologiese besware skynbaar eenvoudig geignoreer is. Ek doen ‘n dringende versoek op die kerk se leierskap om die spesifieke besware teen Belhar spesifiek aan te spreek. ‘n Opsomming van die besware is hier verkrygbaar: https://hierstaanek.files.wordpress.com/2015/03/belhar-brief.pdf Dr Braam Hanekom het my wel gekontak nadat ek die brief by bg skakel publiseer het om my te wys op Dirkie Smit se betrokkenheid by Belhar, hy het egter geen van die teologiese besware in my brief aangespreek nie. Mens moet aanneem dat hy dit nie kon antwoord nie. (Indien hy kon, waarom het hy nie? Hy het tog die moeite gedoen om my te kontak!)

9. Die sinode glo dat die belydenisgrondslag van die kerk slegs op Skriftuurlik -Gereformeerde kerkregbeginsels vasgestel moet word. In die lig hiervan: 9.1 versoek hierdie sinode die Algemene Sinode om ‘n proses in plek te stel wat dit vir sinodes moontlik sal maak om belydenisskrifte, soos die belydenis van Belhar, wat nie in stryd met die Skrif en bestaande belydenisskrifte is nie, deel van hulle belydenisggrondslag te maak.

Ter agtergrond ‘n akademiese joernaalartikel deur Dr Plaatjies van Huffel, op die oomblik moderator van die VGKSA.

Die NG Kerkfamilie behoort op weg na eenwording deeglik kennis te neem van die uitspraak van die Hoogste Hof van Appèl op 27 November 1998. Die volgende regsaspekte kan uit vermelde uitspraak afgelei word : […] 4. In die Gereformeerde stelsel is elke plaaslike gemeente die sigbare openbaring en organisasie van die kerk en is op sigself volledig kerk. Die bevoegdheid tot die ontbinding van ’n gemeente of die verandering van ’n kerkverband berus nie by die Kerkraad nie, maar by die gemeente. Die Suid Afrikaanse howe beskou die plaaslike gemeentes van die verskillende denominasies konsekwent as regspersone. As regspersoon is die plaaslike gemeente die wettige eienaar van sy goedere, eiendomme en fondse. Die Algemene Sinode beskik dus nie outomaties oor die voorgesette regspersoon en bates van gemeentes nie. Die Algemene Sinode kan slegs tot kerkvereniging en die stigting van ’n nuwe kerk oorgaan indien goedkeuring daarvan volgens die voorgeskrewe kerkordelike reëlings verkry is. 5. Kerkverband tussen kerke wat nie dieselfde belydenis het nie, of wat dieselfde belydenisskrifte verskillend vertolk en kerkregtelik verskillend georganiseerd is, is nie moontlik nie aangesien eenheid in belydenis die samebindende faktor by die kerkverband is. Die belydenisgrondslag van die kerk kan alleen gewysig word mits daar aan die formele kerkordelike vereistes voldoen word.

Plaatjies van Huffel, M.A. & Van der Merwe, J.M., 2012, ‘Die reis met kerkeenwording tussen die Verenigende Gereformeerde Kerk in Suider-Afrika en die Nederduitse Gereformeerde Kerk in Afrika’, Verbum et Ecclesia 33(1), Art. #724, 7 pages.

Hiérdie volg uit uitsprake van hooggeregshof. Die NG Kerk sou haarself dus aan litigasie blootstel indien buite die raamwerk van dié hofbeslissing opgetree sou word. Let asseblief eerstens op punt 5: Kerkverband tussen kerke wat nie dieselfde belydenisgrondslag het nie, of hulle belydenisskrifte verskillend interpreteer, is nie moontlik nie. Die eerste belangrike implikasie is dat die sinode die Algemene Sinode vra om die NG Kerk te skeur. Indien sinodes toegelaat word om verskillende belydenisskrifte te hê sal elke sinode met ‘n ander belydenis, volgens hierdie uitspraak van die hooggeregshof, sy eie kerkverband moet stig. Die argument kan geopper word dat dit afhang van hoe mens “kerkverband” definieer. Maar aangesien die hof bevind het dat ‘n kerk se belydenisgrondslag bepaal in watter kerkverband ‘n kerk kan wees, moet mens dus onvermydelik aanvoer dat ‘n verandering van belydenisgrondslag deur een deel van die kerk neerkom op uittrede uit die kerkverband en die stiging van ‘n nuwe kerkverband deur daardie deel van die kerk. Ongeag die definisie van “kerkverband”, is dit duidelik dat die Algemene Sinode nie in sy huidige vorm sal kan voortbestaan nie. Dit sal ten minste vervang moet word met ‘n ekumeniese of federale liggaam met min of geen besluitnemingsmagte. Die NG Kerk sal in wese meer versplinterd wees as voor die eerste Algemene Sinode van 1962, aangesien daar nie ‘n gemeenskaplike belydenis sal wees nie. Die ironie is asembenewend, dat die Wes-en-Suidkaap sinode die kerk wil skeur ter wille van eenheid. Maar dit is die bloedspoor van Belhar: Kerkskeuring, broedertwis en litigasie. Let nou op punt 4: “Die bevoegdheid tot die ontbinding van ’n gemeente of die verandering van ’n kerkverband berus nie by die Kerkraad nie, maar by die gemeente.” Dit beteken dat geen kerkvergadering, insluitend ‘n sinode, bevoegdheid het om ‘n gemeente se kerkverband te verander nie. Dit lê slegs by ‘n kerkordelik gekonstitueerde gemeentevergadering. Die implikasasie hiervan is dat ongeag van wat ‘n sinode besluit, elke gemeente in elk geval sal moet stem om by ‘n nuwe kerkverband aan te sluit of nie. Die ironie is dat die kerkregtelike gereedskap reeds bestaan waarvolgens enige sinode kan besluit om te doen presies wat die sinode van die Algemene Sinode versoek. Let op artikel 37 van die 2013 kerkorde:

Artikel 37 Dit staan die samestellende kerke vry om met behoud van alle regte, voorregte, besittings, naam, ensovoorts, uit die algemene sinodale verband te tree wanneer hulle so ’n stap voor God in die lig van sy Woord kan regverdig.

Aangesien die Algemene Sinode ‘n sinode van sinodes is, verwys die woord “kerk” in artikel 37 na die sinodes. Enige sinode kan dus vandag besluit om uit die NG Kerkverband te tree en by die VGKSA aan te sluit. Of die Algemene Sinode besluit om sinodes die reg te gee om af te stig, soos die sinode by implikasie versoek, of nie is dus slegs van akademiese belang. Sinodes het reeds daardie reg. Die besluit wat die Algemene Sinode moet neem is of dit as sinode wil voortbestaan en of dit homself wil vervang met ‘n federale of ekumeniese liggaam. Sinodes is nie bevoeg om oor indiwiduele gemeentes se kerkverband te besluit nie, daarom sal elke gemeente individueel moet besluit om in die splintersinode te bly of nie. Sinodes wat voel dat hulle by die VGKSA wil aansluit kan voortgaan en dit doen, die kerkregtelike pad is oop daarvoor. Geen nuwe besluit van die Algemene Sinode word vereis nie. Elke gemeente in die sinode moet dan afsonderlik besluit of hulle wil saam gaan of nie. Aangesien die stemming oor Artikel 1 gewys het dat mens redelik kan aanneem dat die meerderheid gemeentes in die land waarskynlik nié by die VGKSA sal wil aansluit nie (omdat Belhar se teologie ‘n ernstige struikelblok vir eenheid is), is dit onnodig dat die Algemene Sinode vervang word met ‘n ander liggaam. Daar sal genoeg sinodes oorbly om steeds ‘n Algemene Sinode te vorm. Die Algemene Sinode kan dan by ‘n ekumeniese ligaam aansluit wat die VGKSA as afsonderlike maar deelnemende kerkverband insluit. Die volgende punt uit die sinode se handelinge is uiters kommerwekkend.

9.4: Versoek die sinode die Algemene Sinode om Artikel 44.1 en 44.2 te herskryf

Artikel 44 van die kerkorde van 2013 lees as volg (beklemtoning is myne):

Artikel 44 44.1 Die wysiging van die Belydenis kan alleen geskied nadat elke sinode afsonderlik met ’n tweederdemeerderheid en twee derdes van alle kerkrade elk met ’n tweederdemeerderheid ten gunste daarvan besluit het. 44.2 Artikel 44.1 en 44.2 van die Kerkorde word gewysig nadat elke sinode afsonderlik met ‘n tweederdemeerderheidstem ten gunste daarvan besluit het en die Algemene Sinode daarna met ’n tweederdemeerderheidstem ten gunste daarvan besluit.

Daar was ‘n ongelukkigheid onder sekere mense dat gemeentes die reg gegee is om te stem vir die aanvaarding van die nuwe Artikel Een. 35 Lidmate het kort voor die Vrystaatse sinode van 2015 die volgende in die pers verklaar:

2. in die verloop van die stemproses rondom die wysiging van Kerkorde Artikel 1 het die vraag ontstaan of so ’n “referendum onder lidmate” te rym is met ’n proses van geloofsonderskeiding waarin Christus sy kerk deur sy Woord en Gees regeer, deur die vergaderinge van die kerk (ons gereformeerde verstaan en historiese praktyk van kerkregering). Ons spreek daarom ons ongemak uit oor die teologiese gefundeerdheid van die proses.

Daar is dus ‘n beweging onder predikante om gemeentes hulle Godgegewe reg om oor hulle eie belydenisgrondslag te besluit te ontneem en om dit slegs in die hande van ‘n nuwe teokratiese elite te laat. Mens moet aanneem dat dit vir die sinode hier gaan oor die stemreg van gemeentes, en dat die sinode hier probeer om gemeentes hulle seggenskap in die kerk se sake te ontneem. Die Heidelbergse Kategismus verwoord die leer van die “priesterskap van elke gelowige” as volg:

Vraag 55: Wat verstaan jy onder die gemeenskap van die heiliges? Antwoord: Ten eerste dat die gelowiges, almal saam en elkeen afsonderlik, as lede met die Here Christus gemeenskap en aan al sy skatte en gawes deel het (a). Ten tweede dat elkeen verplig is om sy gawes gewillig en met vreugde tot nut en saligheid van die ander lede aan te wend (b). (a)1 Joh 1:3; Rom 8:32; 1 Kor 12:12, I3; 1 Kor 6:17. (b) 1 Kor 12:21; 13:1, 5; Fil 2:4-8.

Let op die woorde “…almal saam…”. Die Heilige Gees openbaar hom in die gemeente, die Liggaam van Christus. Mense wat beweer dat ons nie moet stem oor die verandering van ons belydenisgrondslag nie maar moet toelaat dat sinodes vir ons besluit, ontken dat ons, die gewone lidmate, ook priesters is wat gesalf is met die Heilige Gees en dus met verantwoordelikheid kan besluit oor sake van die kerk. Hulle ontken ook die basiese Gereformeerde beginsel dat die Heilige Gees hom in die gemeente openbaar! Ek versoek die moderatuur van die sinode dringend om te verduidelik waarom en hoe hulle die bewoording van Artikel 44.1 en 44.2 wil verander. Indien dit is om gemeentes hulle stemreg te ontneem, verteenwoordig dit ernstige vertouensbreuk met gewone lidmate, omdat dit beteken dat die elite nie die lidmate vertrou om Gees geleide besluit te neem nie. Dit verteenwoordig ook en ‘n ernstige belediging van gewone lidmate, omdat dit ontken dat gewone lidmate volwasse besluite kan neem. Indien dit die geval is, versoek ek die moderamen van die sinode dringende om ons as gewone lidmate om verskoning te vra. Sodanige belediging van lidmate hoort nie tuis in die kerk van Christus nie.

Hierdie besluit laat in elk geval ‘n uiters wrang smaak in die mond. Die pro-Belhar span het die wedstryd verloor, nou dring hulle aan om die spel se reëls te verander sodat hulle weer kan speel en kan wen.

Dit is onaanvaarbaar.

Samevattend

1. Lidmate voel verraai omdat die geldige teologiese besware teen Belhar as belydenisskrif nie aangespreek is deur die sinode nie maar dat daar bloot, sonder enige verantwoording, bevind is dat dit “ooreenstem met die Woord van God.”
2. Die sinode se versoek aan die Algemene Sinode dat elke sinode sy eie belydenisgrondslag kan saamstel verteenwoordig, in die lig van genoemde hooggeregshof uitspraak, ‘n versoek om die NG Kerk te skeur en ‘n nuwe kerkverband daar te stel. Enige poging van die Algemene Sinode om sinodes toe te laat om verskillende belydenisskrifte te hê binne een kerkverband sal die NG Kerk aan litigasie blootstel.
3. Die kerkregtelike gereedskap vir die daarstel van ‘n nuwe kerkverband is reeds beskikbaar, omdat enige sinode volgens artikel 37 van die kerkorde vry is om uit die NG Kerk te tree en by ‘n ander kerkverband aan te sluit.
4. Sinodes beskik nie oor die outoriteit om te besluit oor gemeentes se kerkverband nie. Indien die sinode van Wes-en-Suidkaap sy belydenisgrondslag verander en dus uit die algemene sinodale verband tree sal alle gemeentes in die sinode moet stem of hulle wil saamgaan of nie.
5. Die sinode se skynbare poging om lidmate en gemeentes hulle seggenskap oor die belydenisgrondslag van die kerk te ontneem verteenwoordig ‘n ernstige, laakbare vertrouensbreuk met en belediging van gewone lidmate. Die moderamen is ons dringend ‘n verduideliking verskuldig en behoort gewone lidmate namens die sinode om verskoning te vra, indien dit die geval is.

Wynand Louw Julie 2015